Theo ước tính của Hội đồng Vàng Thế giới, người dân Việt Nam hiện nắm giữ khoảng 400–500 tấn vàng, tương đương 35–40 tỷ USD, gần 8% GDP. Một số tổ chức trong nước như VAFI thậm chí cho rằng con số thực tế có thể vượt 2.000 tấn, tương đương 250 tỷ USD. Dù cách tính khác nhau, điểm chung là: một lượng tài sản lớn đang “nằm im” ngoài hệ thống tài chính chính thức.
Trong bối cảnh nền kinh tế cần vốn cho hạ tầng, chuyển đổi số và đổi mới công nghệ, huy động vàng trong dân lại được nhắc đến như một nguồn lực tiềm ẩn nhưng khó chạm tới.
Một kênh đầu tư đặc thù, gắn chặt với tâm lý xã hội
Ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia châu Á, vàng không chỉ là tài sản đầu tư mà còn mang tính biểu tượng văn hóa, gắn với niềm tin và thói quen tích trữ. Mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ trung bình 55 tấn vàng, nằm trong nhóm cao nhất khu vực.
Theo ông Đặng Văn Thành, Chủ tịch Tập đoàn TTC, “vàng vẫn là kênh đầu tư đặc thù của khu vực Á Đông, nơi yếu tố thẩm mỹ, niềm tin và tâm lý trú ẩn tài sản hòa lẫn”.
Điều này khiến vàng khác biệt với vốn tiền tệ: nó không luân chuyển dễ dàng trong nền kinh tế, và việc huy động phải dựa trên niềm tin và cơ chế đảm bảo an toàn tuyệt đối. “Nếu huy động vàng để cho vay hay kinh doanh như trước đây là không khả thi và rất rủi ro”, ông Thành cảnh báo.
Các mô hình quốc tế: Bài học về thể chế và niềm tin
Theo TS. Lê Anh Tuấn, Tổng giám đốc Dragon Capital, có ba mô hình quốc tế đáng tham khảo:
- Mỹ (1933): Chính phủ thu hồi toàn bộ vàng trong dân — nhưng đây là chính sách thời kỳ giảm phát và khủng hoảng, không thể lặp lại trong bối cảnh hiện nay.
- Ấn Độ: Phát hành trái phiếu vàng, huy động được khoảng 150–200 tỷ USD. Cơ chế này cho phép người dân nắm giữ tài sản gắn với vàng mà không cần cất giữ vật chất. Tuy nhiên, mô hình đòi hỏi hệ thống giám sát và vận hành chặt chẽ, minh bạch và có sự tham gia trực tiếp của ngân hàng trung ương.
- Trung Quốc: Kết hợp sàn giao dịch vàng vật chất và phi vật chất, cho phép giao dịch linh hoạt và chuyển đổi qua lại — mô hình này giúp tài chính hóa vàng nhưng vẫn duy trì khả năng quản lý nhà nước.
Việt Nam, theo các chuyên gia, có thể lai ghép hai mô hình sau: phát triển Sở Giao dịch vàng quốc gia kết hợp phát hành chứng chỉ vàng hoặc trái phiếu vàng, vừa thu hút vàng vật chất, vừa hạn chế giao dịch “chui” và giảm nhập khẩu.
Cơ chế vận hành: Cần vai trò trung tâm của Ngân hàng Nhà nước
Chuyên gia Nguyễn Trí Hiếu nhận định, huy động vàng trong dân không phải bất khả thi nếu được thực hiện bởi một chủ thể có uy tín tuyệt đối, đó là Ngân hàng Nhà nước (NHNN).
Theo ông, NHNN có thể trực tiếp phát hành chứng chỉ vàng, bảo đảm thanh khoản và an toàn tuyệt đối. Trong giai đoạn đầu, chứng chỉ này nên có lãi suất hợp lý để tạo động lực gửi vàng. Khi người dân tin rằng vàng của họ được bảo đảm và sinh lời, dòng vàng vật chất mới thực sự được “giải phóng” khỏi két.
Về dài hạn, NHNN có thể ủy quyền cho các doanh nghiệp vàng uy tín phát hành chứng chỉ tương ứng với lượng vàng vật chất thu nhận. Quy chuẩn hóa, minh bạch hóa và công khai dữ liệu giao dịch sẽ là điều kiện tiên quyết để hình thành niềm tin thị trường.
Bài toán niềm tin và lợi ích
Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình cho rằng, điều kiện tiên quyết để huy động vàng là ổn định thị trường: thu hẹp chênh lệch giá trong nước – thế giới xuống dưới 5 triệu đồng mỗi lượng, kiểm soát đầu cơ, và cho phép nhập khẩu vàng có kiểm soát để tăng cung. Song song, phát triển các sản phẩm tài chính hóa vàng – như chứng chỉ lưu ký, quỹ đầu tư vàng, trái phiếu vàng – nhằm chuyển vàng vật chất thành tài sản sinh lợi.
Bản chất của bài toán không nằm ở kỹ thuật huy động, mà ở khả năng tạo ra niềm tin hệ thống. Khi người dân vẫn thấy “vàng trong tay” là tài sản an toàn nhất, mọi chính sách huy động sẽ bị giới hạn.
Triển vọng: Một thị trường vàng được quản lý và tài chính hóa
Nếu Sở Giao dịch vàng quốc gia được thành lập và chứng chỉ vàng trở thành công cụ tài chính được pháp luật bảo vệ, Việt Nam có thể đạt nhiều mục tiêu cùng lúc:
- Giảm áp lực nhập khẩu vàng vật chất, tiết kiệm ngoại tệ.
- Giảm rủi ro đầu cơ và sàn vàng “chui”, tăng nguồn thu thuế.
- Tăng khả năng giám sát dòng vốn và điều hành chính sách tiền tệ.
Tuy nhiên, để thành công, cần khung pháp lý rõ ràng và cơ chế giám sát đa tầng, kết hợp giữa NHNN, Bộ Tài chính và các tổ chức trung gian.
Kết luận: Từ kim loại quý đến tài sản quốc gia
Việc huy động vàng trong dân không chỉ là câu chuyện tài chính, mà là bước thử thách niềm tin giữa Nhà nước và người dân.
Một hệ thống minh bạch, có lợi ích rõ ràng, được bảo chứng bởi uy tín quốc gia, có thể chuyển hóa một khối tài sản “nằm im” thành nguồn lực phát triển thực tế.
Nếu thực hiện đúng cách, vàng có thể trở thành tài sản chiến lược không chỉ để cất giữ, mà để kiến tạo.
BestSC – Biên tập và xuất bản nội dung
Mô tả: CSGVN.COM không phải một tổ chức đầu tư hoặc kêu gọi, tư vấn đầu tư tài chính hay môi giới chứng khoán. Giao dịch tài chính có mức độ rủi ro cao đối với vốn của bạn và bạn chỉ nên giao dịch với số tiền mà bạn có thể mất. Giao dịch tài chính có thể không phù hợp với tất cả các nhà đầu tư, vì vậy hãy đảm bảo rằng bạn hiểu đầy đủ các rủi ro liên quan và tìm kiếm lời khuyên độc lập nếu cần. Tất cả các tài liệu trên trang CSGVN.COM của chúng tôi chỉ nhằm các mục đích tổng hợp tài liệu/cung cấp thông tin khách quan, và không bao gồm cũng không được coi là bao gồm các tư vấn tài chính, đầu tư, giao dịch, khuyến nghị giao dịch, một lời chào mời, hoặc là một sự xúi giục giao dịch các sản phẩm tài chính. CSGVN.COM duy trì hoạt động dựa trên chi phí quảng cáo của các "nhãn hàng"; những quảng cáo được yêu cầu đều được kiểm duyệt để chắc chắn rằng không độc hại với người dùng. Tuy nhiên người dùng cũng nên tìm hiểu và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi sử dụng bất kỳ dịch vụ nào tại bất kỳ nơi đâu trên Thế giới. Nếu có bất kỳ nội dung khách quan hoặc hoạt động vi phạm hiến pháp, pháp luật Việt Nam thì CSGVN.COM sẽ đóng cửa website ngay lập tức khi có yêu cầu của Nhà nước.
